استادی که فرهنگها را پیوند داد: به مناسبت صدمین سالگرد حسنالنقّاش
نویسنده: آسیـا-پلاس (تاجیکستان)
در پنجم اکتبر امسال، صد سال از تولد مردی گذشت که با مهربانی و احترام از او در دوشنبه و فراتر از آن یاد میکنند – حسن ابراهیم النقّاش. برای برخی او استاد سختگیر اما خردمند بود، برای دیگران پژوهشگری مشتاق و شاعری حساس، و برای همه کسانی که او را میشناختند، انسانی وفادار و وقفشده در مسیر دانش، زبان و فرهنگ بود.
🔶 از کربلا تا دوشنبه
او در سال ۱۹۲۵ در شهر تاریخی و معنوی کربلای عراق چشم به جهان گشود. سرنوشت چنین خواست که در آغاز دهه ۱۹۵۰، حسن نقّاش به دوشنبه سفر کند. در اینجا خانهای تازه و رسالتی نو یافت – این که دانش خود از زبان عربی و دنیای غنی فرهنگ شرق را با دیگران در میان بگذارد.
🔶 اولین معلم زبان عربی
به لطف او بود که زبان عربی به عنوان رشتهای مستقل در مدارس دوشنبه و در مؤسسه معلمی معرفی شد. از سال ۱۹۵۸، او در دانشکده زبان و ادبیات عربی دانشگاه دولتی تاجیکستان تدریس میکرد.
بسیاری از شاگردان او به یاد دارند که پس از کلاسهای او، زبان عربی دیگر برایشان «سخت و بیگانه» نبود، بلکه به کلیدی دلنشین برای فهم تاریخ، فلسفه و ادبیات شرق بدل شد.
🔶 دانشمند و مترجم
علاوه بر تدریس، او به پژوهش علمی گسترده نیز علاقهمند بود. در آکادمی علوم تاجیکستان، حسن نقّاش در چاپ آثار چندجلدی ابن سینا شرکت داشت و متون عربی را به زبان تاجیکی ترجمه میکرد. همچنین استاد نقّاش کتاب «دانشنامه» ابن سینا را از تاجیکی به عربی بازگرداند و آن را در دسترس میلیونها خواننده عربزبان قرار داد.
کتاب او با عنوان «سلسله بویهیان» پس از درگذشتش در سال ۱۹۸۹ منتشر شد.
اما برای بسیاری، او در یادها تنها به عنوان دانشمند نماند، بلکه انسانی بود که شعر را دوست داشت، شعر میسرود و میتوانست درباره مسائل دشوار به زبانی ساده و دلنشین سخن بگوید.
🔶 میراث و یادبود
حسن النقّاش در ژانویه ۱۹۸۶ درگذشت، اما کار و راه او توسط شاگردان و پیروانش ادامه دارد.
امروز، صد سال پس از تولدش، میبینیم که او چه تأثیر ژرفی بر توسعه مطالعات عربی در تاجیکستان گذاشته است. زندگی او نمونهای است از این که چگونه یک انسان میتواند میان فرهنگهای گوناگون پیوند ایجاد کند و نسیم تازهای به دانش و آموزش بخشد.
یاد حسن النقّاش یاد نسلی از انسانهاست که به قدرت دانش، گفتوگوی فرهنگی و احترام متقابل باور داشتند. و در صدمین سالگرد تولد او، بیش از هر زمان دیگر باید گفت: «سپاس، استاد!»
