Ин ҳукуматҳо гоҳ ба ҳадаф мерасанд ва гоҳе ҳам на.
Нависанда: Аҳмад Саидӣ, таҳлилгари масоили Афғонистону минтақа (Шветсария), махсус барои "Сангар"
Худоро шоҳид мегирам аз лаҳзае, ки оқои Аҳмад Масъуд ҳукумат дар табъидро матраҳ кардааст, даҳҳо ва ҳатто садҳо тамоси телефонӣ ва пурсиш аз ман матраҳ шудааст, ки дар мавриди ҳукумат дар табъид маълумоте бинависед ва бо мо шарик созед.
Ман дар ин навишта кӯшиш мекунам, ки бетарафона он чиро, ки медонам, бо шумо матраҳ созам. Албатта дар ин навишта кадом ҳадафи шахсӣ надорам, шояд ин навиштаи ман ба майли баъзеҳо набошад ва шояд ҳам баъзеҳо бипазиранд, ба ҳар сурат.
ҲУКУМАТ ДАР ТАБЪИД: МАФҲУМ, ВЕЖАГИҲО ВА АБЪОДИ МУХТАЛИФ
Таърифи ҳукумат дар табъид
Ҳукумат дар табъид (exile government) ба ҳукумате гуфта мешавад, ки ба далели буҳронҳои сиёсӣ, низомӣ ё инқилобӣ дар кишвари худ, маҷбур ба тарки хоки он шуда ва дар хориҷ аз кишвар ба фаъолияти худ идома медиҳад. Ин навъи ҳукумат маъмулан аз сӯи кишварҳои дигар ба расмият шинохта мешавад ё ба думболи ба расмият шинохта шудан аст.
Абъоди мухталифи ҳукумат дар табъид
1 - Ҷанбаи ҳуқуқиву байналмилалӣ
Ҳукумат дар табъид аз манзари ҳуқуқи байналмилал ҷойгоҳи вежае дорад. Аз як тараф, чунин ҳукумате мумкин аст ҳамчунон ба унвони намояндаи қонунии кишвари худ аз сӯи бархе аз кишварҳо ва созмонҳои байналмилалӣ шинохта шавад. Аз тарафи дигар, давлати феълӣ, ки дар кишвар мустақар аст, мумкин аст иддаои ҳукумат дар табъидро напазирад ва онро ғайриқонунӣ бидонад.
Машрӯъияти байналмилалӣ: ба расмият шинохта шудани ҳукумат дар табъид аз сӯи созмонҳои байналмилалӣ, монанди Созмони Милали Муттаҳид ва дигар кишварҳо нақши муҳиме дар эътибору таъсири он дорад.
Ҳуқуқи байналмилал: ҳукуматҳои дар табъид бар асоси қавонини байналмилалӣ ва муоҳидоти мухталиф мумкин аст аз ҳимоятҳое, монанди паноҳандагӣ, кӯмакҳои иқтисодӣ ё сиёсӣ бархурдор шаванд.
2 - Ҷанбаи сиёсӣ
Ҳукумат дар табъид маъмулан талош мекунад ҳимояти дохилӣ ва хориҷиро ҷалб кунад, то ба қудрат дар кишвари худ бозгардад. Ин ҳимоятҳо мумкин аст аз ин тариқ:
Ташкили опозисиони дохилӣ: иртибот бо неруҳои мухолиф дар дохили кишвар ва эҷоди шабакаҳое барои муқовимат алайҳи давлати феълӣ.
Дастёбӣ ба ҳимояти кишварҳои дигар: бо истифода аз лобигариву дипломатия талош мешавад, то кишварҳои дигар ба ҳукумат дар табъид кӯмак кунанд.
3 - Ҷанбаи иқтисодӣ
Яке аз бузургтарин чолишҳои ҳукумат дар табъид таъмини манобеъи молӣ аст. Ағлаби ин ҳукуматҳо ба манобеи молии қобили таваҷҷуҳе ниёз доранд, то битавонанд фаъолиятҳои худро ҳифз кунанд. Ин манобеи молӣ мумкин аст аз ин тариқ:
Кӯмакҳои хориҷӣ: кишварҳои ҳомӣ ё созмонҳои байналмилалӣ мумкин аст кумакҳои молӣ ё таслиҳотӣ ироа диҳанд.
Ҳимояти мардумӣ: дарёфти кумакҳои молӣ аз шаҳрвандони худ ё диаспораҳо (мардуме, ки хориҷ аз кишваршон зиндагӣ мекунанд).
4 - Ҷанбаи фарҳангӣ ва иҷтимоӣ
Ҳукуматҳои дар табъид нақши муҳимме дар ҳифзи ҳувияти миллӣ ва фарҳангӣ ифо мекунанд. Аз ин тариқ:
Расонаҳои мустақил: ин ҳукуматҳо ағлаб расонаҳое роҳандозӣ мекунанд, то битавонанд бо шаҳрвандони худ дар иртибот бошанд ва иттилоотро ба мардуми худ мунтақил кунанд.
Ҳифзи арзишҳои фарҳангӣ: аз тариқи барномаҳои фарҳангӣ ва иҷтимоӣ, арзишҳо ва фарҳанги миллиро зинда нигаҳ медоранд.
5 - Ҷанбаи низомӣ
Дар бархе маворид, ҳукумат дар табъид талош мекунад бо ҳимояти низомӣ аз сӯи кишварҳои дигар ё гурӯҳҳои шибҳинизомӣ, ба кишвари худ бозгардад. Ин талошҳо мумкин аст шомили амалиётҳои низомӣ, кудето ё ҷангҳои чирикӣ бошад.
6 - Мисолҳои таърихӣ
Давлати озоди Фаронса: дар ҷараёни Ҷанги Ҷаҳонии Дувум, Шарл Де Гол давлат дар табъиди Фаронсаро дар Лондон ташкил дод ва дар ниҳоят тавонист ба кишвараш бозгардад.
Давлат дар табъиди Полша: пас аз таҳоҷуми Олмони нозӣ ва Иттиҳоди ҷамоҳири Шӯравӣ ба Полша дар соли 1939, ҳукумати Полша дар табъид ба Лондон мунтақил шуд.
Давлати Тибет дар табъид: Далай Лама дар соли 1959 пас аз қиёми Тибет ба Ҳинд паноҳ бурд ва давлат дар табъиди Тибет дар Дармасала таъсис шуд.
Натиҷагирӣ
Ҳукумат дар табъид падидаи печидааст, ки ба авомили гуногуни сиёсӣ, иқтисодӣ, низомӣ ва фарҳангӣ вобаста аст. Чунин ҳукумате бояд ба таври мудовим барои бақо ва ба расмият шинохта шудан талош кунад ва дар ниҳоят ҳадафи аслии он бозгашт ба қудрат дар кишвари худ аст.
