Дар ҳошияи боз як маҷлиси муҳими Иттиҳоди Давлатҳои Муштаркулманофеъ
Нависанда: Ҳабибуллоҳ Аминӣ, таҳлилгар
24 май дар пойтахти Туркманистон ҷаласаи навбатии Шӯрои сарони ҳукуматҳои кишварҳои ИДМ баргузор гардид. Сарвазирон кадом масъалаҳоро баррасӣ карданд ва ин сохтор имрӯз барои Тоҷикистон ва кишварҳои дигари минтақа чӣ аҳамият дорад?
ҶАЛАСАИ ШӮРОИ САРОНИ ҲУКУМАТҲО
Натиҷаҳои ин мулоқотро бо дида баромадани ҳуҷҷатҳои дар рафти маҷлис имзошуда муайян кардан мумкин аст. Ҳамин тариқ, Консепсияи ҳамкорӣ дар соҳаи энергетика то соли 2035 ва нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи он тасдиқ карда шуд. Тавассути таҳким ва густариши ҳамкориҳои байни кишварҳо дар соҳаҳои тиҷоратию иқтисодӣ, илмию техникӣ, иҷтимоӣ ва экологии рушди соҳаи энергетика дар назар аст.
Ҷонибҳо инчунин дар мавриди густариши ҳамкорӣ дар соҳаи нақлиёт, эҷоди инфрасохтор барои фаъолияти долонҳои нақлиётии байналмиллалӣ ба мувофиқа расиданд ва вобаста ба ин нақшаи чорабиниҳои дахлдор то соли 2030 тасдиқ шудааст.
Созишнома оид ба ҳамкорӣ дар бунёд ва истифодаи системаҳои муштараки миллии телетибӣ, ки соли 2010 дар ИДМ қабул шуда буд, тибқи тағйироту тамоюлҳои муосир нав карда шуд.
Дар рафти ҷаласа масъалаҳои ҳамкорӣ дар соҳаи саноати кимиё ва идоракунии партовҳои хатарнок ҷиҳати такмили низоми дастгирии илмӣ, таъмини соҳаҳои стратегӣ бо маҳсулоти хушсифати кимиёвӣ ва таъмини амнияти экологӣ баррасӣ карда шуданд, аз рӯи натиҷаҳои ҷаласа сарони ҳукуматҳои кишварҳои ИДМ консепсияҳои дахлдорро ба имзо расониданд.
Ҳуҷҷати дигаре, ки дар паи ҷаласа имзо карда шуд, номгӯи чорабиниҳо дар самти мубориза бар зидди қонуншиканиҳо дар соҳаи моликияти зеҳнӣ мебошад, ки дар он чораҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқи муаллиф ва ташкили амалиётҳои амалӣ-ҷустуҷӯиву пешгирикунанда барои мақомотҳои гумрук, андоз ва вазоратҳои корҳои дохилӣ муайян карда шудааст.
ҲАМГИРОИИ САМАРАНОК
Қарор шуд, ки ҷаласаи навбатии Шӯрои сарони ҳукуматҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил 7-8 ноябри соли 2024 дар Федератсияи Русия баргузор шавад. Қобили зикр аст, ки ИДМ дар тӯли 32 соли мавҷудияти худ рушд карда, фаъолияти худро пеш мебарад. Тақрибан ҳар рӯз дар қаламрави кишварҳои аъзо чорабиниҳои гуногунмиқёс ва гуногунсамт баргузор мегарданд, ки ин барои нигоҳ доштани аҳамияти Иттиҳод ва ҳалли масъалаҳои дар назди он гузошташуда мусоидат мекунад. Масалан, рӯзи 24 май дар шаҳри Санкт-Петербург ҷаласаи Комиссияи доимии Ассамблеяи байнипарлумонии ИДМ оид ба масъалаҳои ҳуқуқӣ баргузор гардид, ки дар рафти он 14 масъала баррасӣ карда шуд. Аз ҷумла, лоиҳаҳои қонунҳои намунавии «Дар бораи шартномаҳои нигаҳдорӣ», «Дар бораи шартномаҳои миёнаравӣ», «Дар бораи шартномаҳои шарикии оддӣ», «Дар бораи шартномаҳои додани молу мулк барои истифода», «Дар бораи шартномаҳои иҷрои кор», инчунин «Дар бораи танзими ҳуқуқии мубориза бар зидди зӯроварӣ дар оила» мавриди баррасӣ қарор гирифтанд.
Санаи 28 май Душанбе роҳбарони мақомотҳои муҳоҷиратии кишварҳои узви ИДМ-ро ба ҳузур пазируфт. Дар ҷаласаи 28-уми Шӯро масъалаҳои вазъи муҳоҷират, тағйирот дар қонунгузории миллӣ дар соҳаи муҳоҷират ва таҷрибаи ҳуқуқии мақомотҳои муҳоҷиратии кишварҳои узви ИДМ, раванди таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқии намунавӣ дар соҳаи муҳоҷират баррасӣ карда мешаванд. Илова бар ин, дар доираи чорабинӣ музокироти дуҷонибаи намояндагони мақомотҳои муҳоҷиратии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия сурат мегирад.
Моҳи июн дар Маскав ҷаласаи муаррихони кишварҳои ИДМ бо мақсади ташаккули муносибати ягона ба дарки таърихи умумӣ ва ҳифзи хотираи таърихӣ, инчунин баррасии тадбирҳо оид ба баланд бардоштани нуфузи донишҳои иҷтимоӣ-гуманитарӣ ва дигар масъалаҳои ҳамкориҳои мутақобилаи гуманитарӣ баргузор мегардад.
Дар маҷмӯъ, дар соли ҷорӣ бо ташаббуси ИДМ, ки раисии онро имсол Федератсияи Русия ба ӯҳда дорад, беш аз 150 чорабинӣ вобаста ба масъалаҳои таҳкими ҳамгироии иқтисодӣ, ҳамкорӣ дар соҳаҳои рақамикунонӣ, инноватсия, энергетика, саноат, кишоварзӣ, нақлиёт, алоқа, экология пешбинӣ шудааст.
Ба андешаи коршиноси масоили Осиёи Марказӣ ва сармуҳаррири маҷаллаи тиҷоратии тоҷикии “Иқтисодчӣ” Фаридун Усмонов, чунин чорабиниҳо барои Тоҷикистон ниҳоят муҳиманд, зеро дар доираи онҳо масъалаҳои муҳими ҳамкориҳо баррасӣ карда мешаванд. Ва бо назардошти он, ки кишварҳои ИДМ шарикони асосии иқтисодии кишвари мо мебошанд, Тоҷикистон ба ҳалли масъалаҳое, ки ба рушди ҳамкориҳои мутақобилаи тиҷоратию иқтисодӣ мусоидат мекунанд, манфиатдор аст. «Аз моҳҳои аввали таъсисёбиаш ин созмон он дар ҳифзи соҳибихтиёрии Тоҷикистон нақши мусбат бозидааст», - қайд мекунад коршинос.
Ҳамкории зичи иқтисодӣ бо Русия бешубҳа муассир буда, рушди иқтисодии минтақаро таъмин менамояд. Ҳамин тариқ, гардиши мол байни Тоҷикистону Русия дар соли 2023, бар хилофи пешгӯиҳои ноумедона, ба мизони рекордии 1,8 миллиард доллар расида, назар ба омори соли 2022 2,5 фоиз зиёдтар аст. Гардиши мол байни Русия ва кишварҳои минтақаи Осиёи Марказӣ низ дар сатҳи баланд аст - 44 млрд. долларро ташкил медиҳад. Дар баробари тиҷорати фаъол, ба рушди иқтисодии Тоҷикистон ҳамкории сармоягузорӣ бо Русия низ мусоидат мекунад – имрӯз дар ҷумҳурӣ 30 лоиҳа дар соҳаҳои мухталиф ба маблағи умумии 640 миллиард рубл амалӣ карда мешавад. Ғайр аз ин, ба ҳамкориҳои самаранок гузариш ба асъори миллӣ мусоидат мекунад: дар саросари минтақа Тоҷикистон ва Қазоқистон ин корро фаъолона анҷом дода, ҳаҷми ҳисоббаробаркуниҳои мутақобила бо Русияро бо асъори миллӣ ба 80% расонидаанд.
Ҳамкории иқтисодӣ танҳо як бахши ҳамкориҳои умумии кишварҳои ИДМ мебошад. Дар фазои пасошӯравӣ ҳамкорӣ дар соҳаи маориф, илм ва фарҳанг фаъолона инкишоф меёбад, ки ин дар чорабиниҳои муштарак ифода меёбад — чунин ташаббусҳо ба таҳкими робитаҳои байни халқҳои мо мусоидат мекунанд.
Дастгирии Русия ва дигар кишварҳои ИДМ дар масоили экология, энергетика ва амнияти обӣ низ барои Тоҷикистон бисёр муҳим аст. Аз ҷумла, ин ба лоиҳаҳои Бонки рушди Авруосиё дар бахши гидроэнергетика дахл дорад. Ҳамкорӣ бо Русия ба ҳалли дигар ҳадафҳои стратегии Тоҷикистон – рушди соҳаи кишоварзӣ ва барқароркунии саноат мусоидат мекунад, ки дар ниҳояти кор дар баланд бардоштани некӯаҳволии шаҳрвандон зоҳир мегардад.
Вакили порлумони Тоҷикистон Саидҷаъфар Усмонзода қайд мекунад, ки ҳамкорӣ бо Русия барои ҷумҳурӣ як омили табиӣ ва муассир аст, зеро тӯли даҳсолаҳои зиёд кишварҳои мо дар фазои ягонаи геополитикӣ вуҷуд доштанд ва халқҳои моро тафаккури монанд ва робитаҳои таърихӣ ба ҳам наздик кардааст. «Танҳо дар доираи чунин созмонҳои минтақавӣ, ба монанди ИДМ, СҲШ, СПАД, ки Русия яке аз аъзоҳои бонуфуз мебошад, мо метавонем манфиатҳои миллии худро ҳифз кунем. Ман ҳайрон аз онам, ки дар минтақаи мо кишварҳое ҳастанд, ки дигар хел андеша доранд, зеро дар Ғарб моро интизор нестанд."
Маълум аст, ки таҳкими равандҳои ҳамгироӣ дар дохили минтақа яке аз омилҳои асосии рушди иқтисодӣ ва ҳифзи соҳибихтиёрии кишварҳои мо мебошад. Иштироки фаъолонаи кишварҳои аъзо дар фаъолияти созмонҳои минтақавӣ аз ин шаҳодат медиҳад.
