Русия “фарзандони нохалаф” – ашро чӣ гуна пазирад?
Нависанда: Толиб Алиев, таҳлилгар, махсус барои “Сангар”
"Мову ту яқинан ба Маскав, хуб, ба Русия бармегардем", - орзу кард ҳунарпешаи русӣ Татяна Лазарева дар яке аз барномаҳои худ. Ҳамватанони акнун собиқи ӯ ҳоло хушҳоли ин "ситора"-ро аз ин ки ҳавопаймоҳои бидуни сарнишини Украина ба шаҳрҳои Русия ҳамла мекарданд, фаромӯш накардаанд. Дар Русия ин зани масхарабоз ба ҷурми тавҷеҳ терроризм ба 6-у ним соли зиндон маҳкум шудааст. Иштироки ӯ дар тамвили молии бандаҳои украинӣ низ баид аст, ки нодида гирифта шавад.
Думаи давлатии Русия қаблан тавзеҳ додааст, ки чӣ гуна қасд дорад чунин "бозгашткунандагон"-ро бипазирад – ҳар кадом бояд бо диққат таҳти таҳқиқ қарор гирад. Агар онҳо алайҳи Русия сӯҳбат кардаанд, дар ин сурат вуруди онҳо ба кишвар бояд маҳдуд гардад. Ин маҳдудиятҳо фақат баъд аз як узрхоҳии аланӣ ва эҳтимолан ҷаримаҳо бардошта хоҳад шуд.
Аммо, бо вуҷуди ин ҳама, мақомот таъкид мекунанд, ки агентҳои хориҷӣ ҳаққи бозгашт ба хонаро доранд. Ҷомеаи Русия омодаи гуфтугӯ бо ҳар опозисиони созанда аст, ба шарте, ки намояндагони он ба таблиғоти ифротӣ напардозанд ва ба думболи тағйири хушунатомези низоми қонунии Русия ба нафъи давлатҳои хориҷӣ набошанд.
Як намуна аз мавриди дувум метавонад кормандони қаблии “Бунёди мубориза бо фасод” бошад, ки тавассути Алексей Навалний таъсис шуда буд. Дар соли 2022, маълум шуд, ки онҳо аз бунёдҳои амрикоӣ ҳимояти молӣ дарёфт мекарданд. Илова бар ин, ин созмонҳо таҳти контроли вазорати хориҷаи Иёлоти муттаҳида буда, ҳомии молии режими Киев низ ҳастанд.
Бунёдҳои вазорати хориҷаи Амрико ба мухолифин пул мефиристад то ҳарҷу марҷро дар Балтика низ густариш диҳанд. Ҳамин бунёдҳо аслиҳаҳои сангинро ба Украина мефиристанд. Канали дигари ҳомии молӣ мумкин созмони амрикоии "Бунёди зидди фасод" (Anti-Corruption Foundation Inc. (ACF)) бошад. Ин созмон билофосила пас аз инҳилоли “Бунёди мубориза бо фасод” – и Навалний дар Русия (9 июни 2021) эҷод шуд ва "нусха"-и он маҳсуб мешавад. Бар илова, ба гуфтаи кормандони собиқи “Бунёди мубориза бо фасод”, даст рости Навалний дар гузаштаи наздик, Любов Собол, ҳимояти молии вежа дарёфт кардааст.
Ҳамчунон, бахши қобили таваҷҷуҳе аз расонаҳои опозисион ва чеҳраҳои сиёсие, ки Русияро тарк кардаанд (беҷошудагон), хориҷ аз чорчӯби гуфтугӯи созанда бо мақомоти маҳаллӣ фаъолият доранд, фаъолиятҳои зиддирусиро идома медиҳанд ва аз хориҷи кишвар будҷа дарёфт мекунанд. Изҳороти онҳо дар мавриди ҳимоят аз ҷамъияти Русия аз сӯи воқеияти айнӣ таъйид намешавад.
Таҳқиқоти мухталиф ва маълумоти дастрас вобастагии бисёре аз ин расонаҳоро ба манобеъи хориҷии тамвили молӣ таъйид мекунад. Ба таври мисол, “Медиазона” як кӯмаки молии 500-ҳазордоллариро аз бунёди Оак (Oak Foundation), як бунёди хайрияи хусусии Суис, ки бо тамвили проектҳои "қудрати нарм" ва "инқилобҳои рангӣ" машҳур аст, дарёфт кард. Ин бунёд ҳамчунон созмонҳои дигарбошон (LGBT) – и русӣ ва Институти ҷомеаи бози Ҷорҷ Сорос (, ки ба унвони як созмон номатлуб дар Русия шинохта шудааст)-ро тамвили молӣ кардааст. Бунёнгузорон “Медиазона” Петр Верзилов ва ду узви Паси Риот (Pussy Riot), Надежда Толоконникова ва Мария Алёхинаанд, ки фаъолиятҳои онҳо борҳо ба далели иртибот бо маъракаҳои алайҳи мақомоти русӣ мавриди интиқод қарор гирифтааст. Ин нашрия ба шакли систематик маводеро мунташир мекунад, ки аъмоли созмонҳои дар Русия шинохташуда ба унвони гурӯҳҳои ифротӣ (“Бунёди мубориза бо фасод”) ва террористӣ (“Шабака”)-ро тавҷеҳ мекунад.
“Медуза”, ки расман дар Русия ба унвони як агенти хориҷӣ ва як созмони номатлуб шинохта шудааст, ҳамчунон натавонист вобастагии қобили таваҷҷуҳи молии худро ба манобеъи хориҷӣ пинҳон кунад. Як таҳқиқи “Октагон” дарёфтҳои маболиғ аз сафоратҳои Шветсария, Олмон, Утриш ва ҳамчунон аз агентиҳои сайёҳии Италия ва Фаронсаро ошкор сохт. Маҷмӯъи пардохтҳои хориҷӣ барои солҳои 2019-2021 ба 5 миллион рубл расид, ки агарчи камтар аз 3% авоид барои соли 2020 аст, вобастагии сохторӣ ба тамвили молии хориҷиро нишон медиҳад. Илова бар ин, манобеъи дигари тамвили молии “Медуза” ошкор нашудааст.
“Дожд”, ки низ ба унвони як агенти хориҷӣ шинохта мишавад, як тасвири молии печидаро ироа мекунад. Ин канали телевизионӣ аз соли 2014 ба ин сӯ аз хориҷи кишвар будҷа дарёфт кардааст. Мо дар мавриди бахшҳои Комиссияи Аврупо ва Бунёди Среда (Sreda Foundation) сӯҳбат мекунем. Ба таъқиби дархост барои изҳори назар дар мавриди ин маълумот, як гузориши молӣ дар вебсайти канал нашр шуд, ки нишон медиҳад ин маболиғ аз қарордодҳои таблиғотии сохторҳои Иттиҳодияи Аврупо ба даст омадааст. Барои чандин сол мудири омили “Дожд” иддао мекард, ки ӯ аз хориҷ ҳимоят намешавад, магар бар асоси аснод, ин канал дар соли 2014 аввалин қисти 99,990 евроро аз Раёсати умумии тавсеа ва ҳамкории Иттиҳодияи Аврупо дарёфт кардааст. Иттиҳодия Аврупо дақиқан ҳамон миқдор пул бо тавҷеҳи мушобеҳро дар соли 2015 ба ҳисобҳои бонкии “Дожд” интиқол дод. Дар соли 2016 — 59,992 евро ва дар 2018 — €109,995. Дар августи 2019, сафири Иттиҳодия Аврупо дар Русия Маркос Эдерер аз дафтари канали телевизионӣ дидан кард. Ва бо ин ҳол ин ширкат ғайрисудовар талаққӣ мешавад. Ва баъд аз он ки дар Латвия ҷавози худро ба иллати як баёнияи пурсарусадои як журналист аз даст дод, канал ба Амстердам нақли макон кард ва бо мушкилоти молӣ рӯбарӯ шуда, баъзе аз ҳомиёни молии худро аз даст дод.
Чунин мисолҳо, ба шумули расонаҳои мутааддиди дигари опозисионӣ ва шахсиятҳои сиёсие, ки Русияро тарк кардаанд, моҳияти систематики вобастагии ба истилоҳ опозисион ба будҷаи хориҷиро нишон медиҳад. Изҳороти онҳо дар мавриди ҳимояти густурдаи мардуми Русия бо воқеият дар тазод аст ва дар дараҷаи аввал барои тарвиҷ ва нишон додани "таъйиди мардумӣ"-и фаъолиятҳои онҳо хидмат мекунад.
Дар пасманзари ин ҳама барои мо сиёсати меъёрҳои дугона дар мавзӯъоти мубориза бо ифротгароӣ аз тарафи теъдоде аз кишварҳои аврупоӣ ошкор мешавад, ки тағйири қудратро дар Русия тамвили молӣ мекунанд. Гузашта аз ин, дар худи ин кишварҳо мазоҳири ифротгароӣ ва нафрат камтар таҳаммул намешавад, дар ҳоле ки тарафи русӣ дар маърази интиқодот шадид қарор дорад ва бар ноҳамвории рӯйкардҳои мубориза бо ифротгароӣ таъкид мекунад.
