چرا حرام خواندن نوروز خود حرام است؟
نویسنده: مولوی حبیب الله حسام، سابق رئیس شورای علمای افغانستان
انسانِ عاقل اولاً باید با مخلوق خدا و اجزای خود آشتی و صلح نماید. از روی انس، الفت و محبت به مخلوق و ترکیب کالبد خود نگاه نماییم و مخلوق خدا را با نفرت و بدبینی دشنام ندهیم و عزت آن را پاسداری کنیم.
سعدی فرمود:
خوش آمد باد نوروزی به صبح از باغ پیروزی
به بوی دوستان مانَد نه بوی بوستان دارد
طرح خلقت انسان بزرگ‌ترین نوروز و زایشِ زمین و آب است. پروردگار جهانیان از نوروز چنین تجلیل می کند:
در حقیقت زنده ساختن زمین در بهار سال حکایت از جلوهای قدرت، مظهر عظمت، جولانگاه رحمت بیکران خدا و بخشش گسترده‌ی نعمات الهی برای انسان/نسل‌بشر دارد.
در بهارِ سال دفتر خدا شناختی و آخرت طلبی که دو اصل ایمانی است ورق می خورد و برای منکرانِ زنده شدنِ بعد از مرگ، در تعامل جهان محسوس و مشاهده به اثابت می رساند که همان‌گونه که زمینِ افتیده، بی حس و مرده را دوباره زنده می سازیم، بیگمان مردگان را نیز در قیامت حیات می بخشیم و برای حساب و کتاب اعمال، تحقق عدالت و پاداش اعمال نیک و بد حاضر می سازیم. بیایید به این تعامل سازنده‌ی الهی در نظام هستی نگاه و اندیشه کنید. می بینید در وزیدن بادها، انتقال ابرها، باریدن باران، جاری شدن چشمه‌ها، رودها، رویدن گیاهان و زایش حَب(دانه خوراکه انسان) و نَوات(دانه خوراکه حیوانات) و انواع درختان با ثمر و بی ثمر و در مجموع اسباب زندگانی را برای انسانِ‌مکرم/نوع‌بشر مساعد می سازیم. به شرط اینکه صاحب نعمت ها، مالک، رازق، مدبر و متصرف خود را بشناسید و سپاس و تکریم و بندگی کنید.
آری؛ پروردگار جهانیان در کتاب آسمانی خود بار بار این اوراق موضوع خود شناسی، هستی شناسی، خدا شناسی و آخرت طلبی را در قرآن مجید به خوانش می گیرد، تا انسان هدف زندگانی، مقصد زندگانی و معنای پیدایش و مردن را کاملن درک نماید. اکتفا می کنیم به یک آیتی از کتاب الله عزوجل که فرمود:
"وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ ۚ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۚ إِنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ" فصلت، آیه ۳۹.
ترجمه:"و از نشانه‌های قدرت خدا این است که تو زمین را خشک و برهوت می‌بینی، امّا هنگامی که (قطره‌های حیات‌بخش) آب بر آن فرو می‌فرستیم، به جنبش در می‌آید و آماسیده می‌گردد(و بعدها به صورت گل و گیاه و سبزه موج می‌زند). آن کس که این زمین خشک و برهوت را زنده می‌کند، هم او مردگان را نیز (در قیامت) زنده می‌گرداند. چرا که او بر هر چیزی توانا است."
شرح کلمات:
«خَاشِعَةً»: خشک و برهوت. ساکن و بدون حرکت.
«إهْتَزَّتْ»: به جنبش درمی‌آید و تکان می‌خورد.
«رَبَتْ»: بالا می‌آید و آماسیده می‌گردد.
«مُحْیی»: زنده کننده.
- پیام های تربیتی:
۱- بهار مظهر قدرت الهی
وقتی که آب به عناصر و ذرَّات خاک می‌رسد، در داخل آب حل می‌گردند و جذب دانه‌ها یا ریشه‌های گیاهان می‌شوند و به سلولها و بافتها و اندامهای زنده‌ای تبدیل شده و رشد می‌کنند و افزایش می‌یابند که زمین مرده به زنده مبدل می شود.
۲- آشتی با عناصر و اجزاء خود
آدم علیه السلام بامراحل هفتگانه آفرینش تکمیل یافته است و شرح آن را در ذیل میخوانیم:
▪مرحله اول، تراب:
انسان از یک قبضه خاک گرفته شده از زمین، هسته پیدایش اش گذاشته می شود، می باید انسان به اجزای خود انس، الفت و محبت نماید، دست از ستیز بکشد، فرمود:
( إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ ۖ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ) آل عمران (۵۹)
ترجمه:"همانا مثل عیسی نزد خدا؛ همچون مثل (خلقت) آدم است (که) او را از خاک آفرید، پس به او فرمود: «باش» پس (بی درنگ) موجود شد.".
- وحدیث ابی موسی اشعری رضی الله عنه است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)فرمود: "بی گمان خداوند آدم را از مشت و قبضه خاک تمام زمین گرفته و آفریده است." رواه ابوداود و ترمذی. و دلیل تفاوت تندخویی و نرم خوی مزاج و تفاوت رنگ‌ها بنابر ترکیب متفاوت خاک زمین است.
▪مرحله دوم طِین:
قبضه خاک زمین با آب آمیخته شد که به عربی طِین و به فارسی گِل می نامند. پروردگار انسان فرمود:
"إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن طِينٍ" ص آیه ۷۱.
ترجمه:"و به یاد آور هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت بی تردید من بشری را از گل می آفرینم"
بدین امر مستلزم این خلقت و پیان الهی این است که می باید انسان با اصل و اجزاء خود آشتی، محبت، انس و الفت نماید دست از ستیزه گری بیرون کند.
▪مرحله سوم، طین لازب:
در این مرحله خاک و آب باهم آمیخته به اصطلاح تر، لت و مالیده و خوب لغط مال می شود که گل به پتخگی و استفاده می رسد. فرمود:
"ف....إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِينٍ لَّازِبٍ" الصافات آیه ۱۱.
ترجمه:"ما آنها را از گل چسپنده ای آفریدیم."
از گِل چسپنده و پخته شده آدم وانسان تشکیل یافته است.
▪مرحله چهارم، گل خشکیده:
وقتیکه گل به پختگی رسید قالب می شود. مثل: کوزه وکالبد آدم و انسان ساخته شده است. فرمود:
"وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ" الحجر ۲۷.
ترجمه:"و به یاد آور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان فرمود:« همانا من آفریننده‌ی بشری از گِل خشکیده ای که از گِل بویناک تیره‌ای (گرفته شده) ، هستم."
▪مرحله پنج، گلی سفالی:
خداوند متعال می فرماید گل به پختگی رسید به شکل سفالین و کوزه تبدیل می گردد که همان کالبد انسان باشد:
"خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ" الرحمن آیه ۱۴.
ترجمه:"انسان را از گِل خشکیده ای چون سفال آفرید."
▪مرحله ششم،
تصویر و تشکیل بشر:
خداوند متعال در مرحله ششم تصویر بشر را ساخت، می فرماید:
"وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ" الأعراف (۱۱).
ترجمه: "وبتحقيق ما شما را آفريديم، آنگاه شما را شکل وصورت داديم."
▪مرحله هفتم، دمیدن روح الهی:
این مرحله آخرین مرحله ساخت و ساز انسان است که خداوند توسط روح الهی خود کالبدش را زنده گردانیده است، فرمود:
"فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ" الحجر (۲۹).
ترجمه:"پس چون (او را آفریدم و) به او سامان دادم ، و از روح خود در آن دمیدم ، (همگی) برای او سجده کنید »."
- در آفرینش، انسان و یا آدم علیه السلام به مراحل هفتگانه به انسان مبدل شد جز روح همه از زمین و آب و هوا و شعاع آفتاب کار گرفته شده بود. مرحله دوام تولد/تناسل بشر و یا به عبارت دیگر زاد و ولد بشر از نطفه و سپرم و تخم آغاز می شود و در رحم مادر مراحل هفتگانه دیگر را تکمیل می کند واین نطفه بازهم از تغذیه حاصل زمین به وجود می آید واین بحث نشان می دهد، زمین، آب، ماه، خورشید و باد هستند که زمین را آماده زایش و پرورش می سازند وانسان بطور خاص بهره‌مند می گردد و خرد انسانی و آموزه های دینی حکم می کند انسان حق شناس، سپاس مند واهل انصاف باشد و منکر عنایت خدا و سخاوت زمین نگردد.
۳. بهار دفتر خود شناسی، خداشناسی و هستی شناسی:
به قول شاعر:
برگ درختانِ سبز در نظر هوشیار
هر ورق اش دفترست معرفت کردگار
می باید انسان به حقیقت و معنای زندگانی برسد و بفهمد و یگانه راه، نگاه عمیق، دقیق، آگاهانه، متفکرانه به دفتر نظام هستی است. زیرا که جولانگاه رحمت و قدرت الهی را به خوبی درک و احساس می نماید. بدون مطالعه و فکر در قدرت نمایی خدا، مزایای هنری و نقاشی معنا دار نقاش در نظام هستی انسان به این حقیقت و مقصود رسیده نمی تواند. مطابق قاعده (آنچه واجب بدون آن کامل نمی شود و واجب است) بنابر این بر انسان ها لازم است به اوراق دفتر پیدایش، زایش و رویش بهار فکر و اندیشه، تحقیق و مطالعه نمایند و این بدون انس، الفت و محبت به بهار که یک نوع عبادت سترگ محسوب می گردد به دست نمی آید.
۴. تعلق هستی با انسان:
مصلح الدین سعدی اصول تعلق کاری هستی را با انسان بحیث خادم و مخدوم بیان می فرماید:
ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کار اند
تا تو نانی به کف آریّ و به غفلت نخوری
همه از بهر تو سر گشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری
۵. بهار تفکر آخرت طلبی را زنده می سازد
زمانیکه که انسان به حقیقت پیدایش، زایش و زنده شدن زمین بعد از مرگ توجه می کند مطمئن می شود زنده شدن انسان بعد از مرگ نزد خداوند متعال قضیه ساده و آسان است و باید همه امور حیات خود را به اساس پیروزی و خوشی آخرت منظم سازد.
۶. احساس خوشی
سرور و خوشی از نیازهای همیشگی و طبیعی انسان است و انسان در بهار اظهار سرور می کند و احساس می کند که از قید سختی های زمستان و تنگاه سردی و یخ‌بندان و محدودیت کار و روزگار به گرمی، فراخی، آسایش و عافیت رسیده است و زمینه زندگی بیشتر و خوب‌تر مساعد شده است. این از موهبت های الهی است که به انسان نصیب می نماید هیچ کس حق گرفتن خوشی را از مردم/انسان‌ها ندارد.
۷. حلال و حرام
یکی از عنایات الهی همین است که حلال در اشیاء نامحدود است و حرام در هستی برای انسان چند امر خاص مطابق صلاح انسان است. برای هر حرام نص صریح به کار است که شارع اعلان حرمت کرده باشد و بدون ورود نص ثابت و قطعی الدلاله هیچ چیز حرام نیست و بعد از کتاب و سنت قیاس و اجماع است که مرز و حدود را تعیین می کند. اما در باب نوروز هیچ نص صریح وجود ندارد و قیاس و اجماع نیز منتفی است و منهیات و محرمات شرعی که دلیل تحریم نوروز بدانیم در همه اوقات حرام است و هیچ ربطی به زمان و مکان ندارد و مرتکب آن عاصی گناه کار است.
در آخر؛ مردم رنج‌دیده و محنت کش سرزمینِ خسته ام، هر روز تان بهروز و هر روز تان نوروز و بهارتان مبارک. شاد باشید.
حبیب الله حسام مهاجر
شب ۲۸حوت ۱۴۰۰ هجری قمری
