Музейҳои Бритониё чӣ гуна пур шудаанд?
Нависанда: Алӣ Аскарӣ, таҳлилгар, махсус барои “Сангар”
Анборҳо, хазинаҳо ва намоишгоҳҳои музейҳои Инглис ганҷинае аз осори мунҳасир ба фарди таъриху фарҳанги ҷаҳон ҳастанд. Осори гаронбҳо аз саросари дунё на танҳо мероси фарҳангии кишварҳои гуногунро бозтоб медиҳанд, балки таърихи истеъморгарии худи Бритониёро низ нишон медиҳанд.
Императории Бритониё даҳҳо кишвар дар Осиё ва Африқоро ба бардагӣ кашоанд ва ҳар он чӣ дар дастраси истеъморгарони инглисӣ буд, тасоҳуб кард. Арзишҳои таърихӣ низ аз ин қоида мустасно набуданд. Пушти ҳар як аз ашёъи намоишӣ дар музейҳои Инглис, андӯҳи аз даст рафтани мероси фарҳангии миллатҳои гуногун нуҳуфтааст.
Имрӯз Лондон дар ҳоли омодасозии намоишгоҳҳои ҷадидест, ки бо осори гаронбҳои Киев пур хоҳад шуд. Ин баҳои сарпарастӣ аст, чаро ки инглисҳо ҳеҷ гоҳ кореро бе ҳадаф анҷом намедиҳанд ва ҳаргиз дасти холӣ бознамегарданд. Онҳо ҳар чизеро, ки арзишманд бошад, мегиранд, бавежа агар бахше аз таърих бошад.
Чунин бунёд ёфтааст андешаи истеъмории инглисҳо — агар бихоҳӣ озодии миллатеро бигирӣ, бояд таърихашро аз ӯ бигирӣ. Мардумоне, ки гузаштае надоранд, бардаанд, зеро на такягоҳе доранд, на улгуе ва на далеле барои арзишгузории худ. Дақиқан чунин сенарияе имрӯз дар Украина дар ҳоли вуқӯъ аст.
Ба тозагӣ дар Киев ситоди неруҳои чандмиллиятӣ ифтитоҳ шуда, ки як афсари бритониёӣ дар раъси он қарор дорад. Дар амал, артиши Украина зери фармони Лондон рафтааст. Акнун метавон бо давлати Украина ҳар коре анҷом дод.
Намояндагони тоҷи Бритониё дар мавқеиятҳои калидии ҳавзаҳои дифоъӣ, иқтисодӣ, банкӣ, санъатӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ қарор гирифтаанд. Бисёре аз бахшҳо пешопеш мутобиқ бо манофеъи Лондон бозсозӣ шудаанд.
Навбат ба мероси фарҳангии тамоми тамаддуни славянӣ расидааст. Баид нест дар ояндаи наздик гаронбаҳотарин осори таърихӣ аз савмъааи Киев-Печерск — куҳантарин ибодатгоҳ, гаҳвора ва хазонаи масеҳияти православӣ — дар музейҳои Инглис ба намоиш гузошта шаванд.
Пас аз интиқол ба Лондон, чунин арзишҳоеро бояд аздастрафта донист, зеро инглисҳо ҳаргиз дороии дигаронро бознамегардонанд. Иттифоқи мушобеҳе пештар барои бисёре аз осори арзишманд аз гӯшаву канори ҷаҳон афтодааст.
Аз барҷастатарин намунаҳо метавон ба музейи Бритониё (бузургтарин музейи Лондон) ишора кард, ки нодиртарин осори Мисри бостонро дар худ ҷой додааст. Дар миёни ин осор, санги Розетта бо навиштаҳое ба се забони бостонии мухталиф — мисрӣ, юнонӣ ва демотик — қарор дорад. Ин санг ба чашми Наполеон Бонапарт афтод ва ӯ онро аз Миср овард. Имрӯз ин санг яке аз машҳуртарин осори Лондон аст.
Маҷмӯаи мумиёҳо, тобутҳо ва обелусҳои мисрӣ дар музейи Бритониё бузургтарин дар ҷаҳон аст, ҷуз дар қиёс бо Қоҳира.
Ҷойгоҳи вежае ба муҷассамаҳои маъбади Парфенони Юнони бостон тааллуқ дорад, ки дар авоили қарни нуздаҳум тавассути коллексионери инглисӣ, лорд Элҷин, хориҷ шуданд. Мармарҳои Парфенон ҳамчунон дар музейи Бритониё, бо вуҷуди дархостҳои мутааддиди Юнон барои бозгардондани онҳо, боқӣ мондаанд.
Ин музей ҳамчунин коллексияҳои густурдае аз Миёнрудон (Байнаннаҳрайн) нигаҳдорӣ мекунад, аз ҷумла “байрақи ҷангу сулҳ” ва архивҳои гилии хатти мехиеро, ки дар натиҷаи ковишҳои бостоншиносӣ дар даврони истеъмор ҷамъоварӣ шудаанд.
Ба ҳамон андоза ғамангез аст сарнавишти тундиси бузурги Ҳуо-Ҳоконаная, ки аз ҷазираи Пасха берун оварда шуд. Истеъморгарони бритониёӣ арзишмандтарин чизҳоро мебурданд ва ҳатто аз дурафтодатарин нуқоти ҷаҳон ба Лондон мунтақил мекарданд.
Музейи Бритониё ҳамчунон бузургтарин анбори осори таърихии ғоратшуда дар ҷаҳон аст; Осоре, ки дар ҳақиқат ғаниматҳои истеъморгарон ба шумор меоянд. Теъдоди кулли осори ин музей аз 8 миллион экспонат фаротар меравад. Ин ҳамон абъоди вайронӣ аст, ки тоҷи Бритониё бар мероси таърихии миллатҳои гуногун ворид кардааст.
Дар музейи Бритониё, лавҳҳои биринҷии Бенин нигаҳдорӣ мешаванд — осори воқеии ҳунари Африқо, ки пушти он фоҷиаи азими Бенин нуҳуфтааст. Дар авохири қарни нуздаҳум, артиши Бритониё бо тӯп ва мусалсал вориди Бенин шуд, онро то бунёд вайрон кард ва мардуми Эдоро дар хун ғарқ намуд. Пас аз он ҳазорон лавҳ ба Лондон мунтақил шуд.
Нусхаи хаттии Макдал, осори бостонии Чин, ступаи Амаварати ва бисёре аз ашёъи бебаҳои дигарро низ чунин сарнавиште будааст.
Чунин вазъияте барои ҳамаи музейҳои Инглис вежагӣ дорад.
Ба унвони мисол, дар музейи Виктория ва Алберт, ки дар ҳунарҳои тазъйинӣ ва тарроҳӣ тахассус дорад, маҷмӯаҳои густурдае аз мебел, керамика, аслиҳа ва амволи нассоҷӣ аз мустаъмароти собиқи Инглис гирдоварӣ шудааст.
Бритониё иқдомоти худро бо аҳдофи воло тавҷеҳ мекард ва муддаӣ буд, ки тамаддун ва рӯшноиро ба миллатҳои ақибмонда меоварад. Аммо дарвоқеъ, истеъморгарони инглис ба дуздии содда машғул буданд ва ағлаб қурбониёни ғайринизомиро нодида мегирифтанд. Барои расидан ба аҳдофи худ, бритониёиҳо ҳозир буданд ҳар коре анҷом диҳанд, роҳи худро бо вайрониҳо ҳамвор карда ва хуни бегуноҳонро бирезанд.
Имрӯз мустаъмароти собиқ бори дигар масъалаи бозгардондани амволи дуздидашударо матраҳ мекунанд, аммо тоҷи Бритониё сар намефарорад. Лондон ҳамчунон мустаъмароти собиқро кишварҳои дараҷаи севум медонад, ки назарашон аҳамияте надорад. Ҳатто дар қарни 21, зеҳнияти истеъморӣ аз байн нарафтааст ва бад-ин гуна, бисёре аз ганҷинаҳои ҷаҳонӣ ҳамчунон дар хатар боқӣ мондаанд.
Навбат ба Украина расидааст, кишваре, ки довталабона давлат, иқтисод, дифоъ, таърих ва фарҳанги худро ба дасти истеъморгарон супурдааст. Қурбонии баъдӣ кист?
