Дар тӯли ҷанг беш аз 290 ҳазор писару духтари Тоҷикистон ба суфуфи Артиши Сурх пайвастанд.
Манбаъ: Манобеъи интернетӣ
Таърихи башар ҳеҷ ҷангеро густурдатар, шадидтар, вайронгартар ва хунинтар аз ҷанге намешиносад, ки мардуми Шӯравӣ алайҳи мутаҷовизони фашист анҷом доданд.
Ҷанги ҷаҳонии дувум (1939-1945) бадтарин ҷанг дар таърихи башар буд, ки беш аз 72 кишварро даргир кард. Доманаи даргириҳо ба ҳудуди 40 кишвар густариш ёфт. Теъдоди даъватшудагон беш аз 110 миллион нафар буд. Дар натиҷаи Ҷанги Бузурги Ватанӣ бисёре аз кишварҳо вайрону валангор шуданд, беш аз 50 миллион нафар ҷон бохтанд ва садҳо миллион нафар дар фақру шиканҷа қарор гирифтанд.
Аз замони ҳамлаи Олмон нозӣ ба Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ кори азиме дар Тоҷикистон барои созмондеҳии муборизаи саросарӣ алайҳи душман оғоз шуда буд. Мазоҳири боризи меҳанпарастӣ тасмими ҷамъии мардум барои пайвастани довталабона ба суфуфи мудофеъони кишвар буд.
Дар рӯзҳои аввали ҷанг дар Тоҷикистон ҳазорон дархост аз довталабон барои эъзоми онҳо ба артиши фаъол ироа шуд. То оғози соли 1942, 5857 дархост аз довталабон дар саросари ҷумҳурӣ дарёфт шуд. Ҳуҷуми аризаҳо дар солҳои баъд низ мутаваққиф нашуд. Дар маҷмӯъ, беш аз 10 ҳазор дар тӯли солҳои ҷанг довталабона ба ҷабҳа рафтанд.
Дар январи 1943, номае аз заҳматкашони Тоҷикистон ба муборизони тоҷик, ки дар ҷабҳаҳои ҷанг меҷангиданд, мунташир шуд: “Ҳар ҷо меҷангед - дар каронаҳои Донн, дар даштҳои Украина, дар атрофи Ленинград - шумо Сталинобод, соҳилҳои Панҷ, кӯҳҳои Помир, водиҳои Вахшу Ленинободро дифоъ мекунед.... Русҳо, украиниҳо, беларусҳо, гурҷиҳо, ӯзбекҳо, тоҷикҳо, қазоқҳо, қирғизҳо - ҳамаи мо фарзандони ин Ватани бузург ҳастем. Кишвари мо Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ аст. Тоҷикистони офтобӣ бахши ҷудоинопазири он аст”.
Дар маҷмӯъ, дар тӯли солҳои ҷанг, беш аз 290 ҳазор писару духтари Тоҷикистон ба суфуфи Артиши Сурх пайвастанд, 45 ҳазор коргар дар колоннаҳои коргарӣ басиҷ шуданд - ба ширкатҳои санъатии бо аҳамияти дифоъӣ дар Сибир, Урал ва дигар корхонаҳои наздик ба хатти ҷабҳа.
Фиристодагони Тоҷикистон дар рӯзҳои аввали ҷанг худро нишон доданд. Дар миёни мудофеъони қалъаи Брест ҳамватанони мо ҳузур доштанд. Тӯпчӣ Ғафур Нуров дар 23 июни 1941 дар набарде дар рӯдхонаи марзии Прут аввалин тонкро нобуд кард. Баъдан, дар тӯли дифоъ аз Маскав ду тонки дигарро аз байн бурд. То поёни ҷанг ӯ дар ҳисоби худ 10 тонк ва аслиҳаи худгарди сӯхтаро дошт.
Мо имрӯз бо ифтихор аз ҳамватани худ М. Иброҳимов ёд мекунем, ки дар оғози ҷанг дар марзҳо шоҳкории қаҳрамонона анҷом дод ва аввалин нафаре буд, ки дар миёни тоҷикҳо нишони Ленинро дар августи 1941 дарёфт кард.
Сержант Ҳодӣ Кенҷаев дар набардҳои наздики Лвов ширкат дошт. Ӯ омӯзиши низомии олӣ ва дониши бисёр хубе аз риштаи худро ба намоиш гузошт. Дар ин ҷо ӯ аввалин ҷоизаи худро дарёфт кард - медал "Барои шуҷоат". Баъдан дар набардҳои наздики Курск ба ӯ унвони "Қаҳрамони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ" эъто шуд.
Ҳазорон ҷавони Тоҷикистон дар набардҳои наздики Маскав қаҳрамонӣ карданд. Бистумин лашкари саворнизоми куҳистонии дорандаи парчами сурх ва ордени Ленин бо ҳимояти Тоҷикистон сафҳаи бошукӯҳеро дар таърихи набарди Маскав рақам зад. Намунаи қобили таваҷҷуҳи дӯстии мардум, шоҳкори гурӯҳе аз сарбозон ба фармондеҳии сержант Яков Павлов буд, ки дар як муҳосираи тақрибан думоҳа дар яке аз хонаҳои Сталинград муқовамат карданд. Дар миёни онҳо тоҷик Аҳмад Турдиев низ ҳузур дошт.
Бисёре аз тоҷикҳо дар дифоъ аз Ленинград худро барҷаста карданд. Тӯпхоначиёни тоҷик Исмоил Ҳамзаалиев ва Ҳодӣ Кенҷаев дар аввалин рӯзҳои набард дар бузургтарин набарди Камони Курск қаҳрамонӣ нишон доданд. Онҳо дар қисмҳои мухталиф хидмат карданд, аммо ҳамон як қаҳрамониро анҷом доданд: ҳамаи ҳамразмонашон ҳалок шуданду онҳо танҳову маҷрӯҳ ва то охирин гулӯла бо тонкҳои душман бо мусалсал ҷангиданд, аммо нагузоштанд душман хатти онҳоро убур кунад. Ҳардуи онҳо дар сентябри 1943 унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравиро камоӣ карданд.
Дар набардҳои наздики Харков полки тӯпхонаи 884 ба фармондеҳии майор Ш. Аҳмадҷонов қаҳрамонӣ нишон дод.
Дивизияҳои 20 ва 16-и саворанизом бо ҳимояти Тоҷикистон дар набардҳои наздики Десна ва Днепр ширкат карданд. Дар ҳангоми убур аз Днепр ҷанговарони Тоҷикистон худро нишон доданд. Урунбек Ёқубов, Саидқул Турдиев, Михаил Панфилов, Ҳайдар Қосимов, Домулло Азизов ва теъдоде аз дигарон ба хотири қаҳрамонии худ нишони Ленин ва медали Қаҳрамони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравиро ба даст оварданд.
Дар октябри 1943, дар ҷабҳаи Волхов, яке аз аъзои комсомоли Тоҷикистон Тӯйчӣ Эрйигитов қаҳрамонии ҷовидонаи Александр Матросовро такрор кард: бо бадани худ як амбразураи душманро пӯшонд.
Сарбозони тоҷик дар озодсозии Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ ва кишварҳои Аврупо аз дасти нозиҳо мушорикати фаъол доштанд. Унвони "Қаҳрамони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ" дар замони ташкили Днестр дар набардҳои ҳумаи шаҳри Умани ба Исмат Шарифов эъто шуд. Дар ҷумлаи озодагонкунандагони диловари шаҳри Вознесенски Украина, фармондеҳи гуруҳ Матлубхон Юсуфов низ ҳузур дошт, ки пас аз ҷанг унвони шаҳрванди ифтихории ин шаҳрро соҳиб шуд. А. Санонов ба далели ширкати фаъол дар ҳамла ба кӯҳи Сапун нишони дараҷаи 3 –и “Шараф”-ро дарёфт кард.
Дар Тоҷикистон ба 102 ҳазор нафар медали "Барои кори шуҷоъона дар Ҷанги Бузурги Ватании 1941-1945” эҳдо шудааст. Ба далели шуҷоати худ дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ 54 ҷанговар болотарин унвони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ - унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравиро дарёфт карданд ва 15 сарбоз дорандаи се нишони “Шараф” шуданд.
Таҷаллии меҳанпарастии тоҷикҳо дар мушорикати фаъоли онҳо дар ҷунбиши хазинаи дифоъӣ низ мунъакис шуд. Ин ҷунбиш густурдатарин тӯдаҳои деҳқонони колхозиро дарбар мегирифт. Дар манотиқи рустоии ҷумҳурӣ гирдиҳамоиҳои оммавӣ баргузор шуд, ки дар он мардум пасандоз ва маҳсулоти худро ба хазинаи дифоъ эҳдо карданд. То сентябри 1942, хазинаи дифоъи ҷумҳурӣ 29.6 миллион рубл, 38.8 миллион рубл авроқи қарзаи давлатӣ, 7.6 ҳазор сентнер ғаллот ва 850 сентнер гӯшт дарёфт кард.
Дар тӯли солҳои ҷангии сахт, Тоҷикистон воқеан ба хонаи дувуми бисёре аз сокинони тахлияшудаи Ленинград, Маскав, Киев, Минск ва бисёре аз шаҳру рустоҳои дигар дар манотиқи ғарбии Иттиҳоди Ҷамоҳири Шӯравӣ табдил шуд. Ҳудуди 100 ҳазор нафар дар хоки Тоҷикистон сарпаноҳ ёфтанд, ки тақрибан 10 ҳазор нафари онҳо кӯдак буданд.
Имрӯз дар замони сулҳ бояд қабл аз ҳар чиз ба фикри ояндаи кишварамон бошем ва рифоҳу оромишро иртиқо диҳем. Барои ин манзур бояд ба тарбияти ҷавонон таваҷҷуҳи вежа шавад то аз тақобули тамаддунҳо ҷилавгирӣ шавад ва мардум ба сиёҳу сафед, осиёиву аврупоӣ ва мусулмону масеҳӣ тақсим нашаванд. Барои анҷоми ин кор, мо бояд талошу энержии худро ба кор бигирем то кӯдакону ҷавонони мо таҳти таъсири идеологии ҷунбишҳои ифротии мухталиф қарор нагиранд ва таслими изҳороти сиёсатмадорони муғриз дар мавриди аҳамияти пирӯзии умумии мардуми Шӯравӣ бар фашизм нашаванд.
Ҷавонон бояд бо намунаҳое аз қаҳрамонии насли қадимитар, диловариҳои падаронашон, ки таърихи Ҷанги Бузурги Ватан аз онҳо ғанӣ шудааст, тарбият шаванд. Матолибе дар мавриди касоне, ки бидуни дареғ накардани ҷони худ душманони меҳанро дарҳам шикастанд, бо доштани нерӯи ҷаззоби азим, метавонанд ба тарбияти насли ҷавон бо рӯҳияи ватанпарастиву башардӯстӣ, ишқи беҳадду ҳаср ба меҳану омодагӣ барои дифоъи меҳан аз таҷовузоти мутаҷовизони хориҷӣ кӯмак кунанд.
