Оё Амрико аз ҷазо барои ҷиноёташ фирор карда метавонад?
Нависанда: Толиб Алиев, таҳлилгар
Дар асотири Юнон, Тамис (Фемида)-ро олиҳаи адолат медонистанд, ки ҳамсари дувуми Зевс буд ва аз ӯ се фарзанд ба дунё овард: Эвномию (Хайрхоҳӣ), Дике (Адолат) ва Эйрену (Сулҳ). Дар дунёи муосир Тамис мазҳари адолат аст. Муҷассамаҳои ӯ бо чашмони баста, шамшеру тарозу дар муқобили сохтмони додгоҳ насб шудаанд. Онҳо намоди бетарафӣ, адолат, айнияти адолат ва воқеӣ будани ҷазо барои ҷиноятҳои анҷомшуда аст. Бо нигоҳе ба вазъияти кунунии ҷаҳон, ин тасаввур ба вуҷуд меояд, ки ё чашмбанди Тамис шаффоф аст, ё тарозуяш занг задааст, ё шамшераш кунд шудааст.
Акнун таваҷҷуҳи ҳамаи башарият ба даргирии Русияву Украина ҷалб шудааст, ки дар расонаҳо ва шабакаҳои иҷтимоӣ ба қадре бо ҷузъиёт пӯшиш дода мешавад, ки боиси эҷоди як асари козиби ҳузур барои хонанда мешавад, гӯӣ ӯ мустақиман дар вақоеъи вилоятщои Донетску Херсон ширкат дорад. Бар асоси видеоҳое, ки тавассути наворбардорони ношинос гирифта шудааст, натоиҷи хосе гирифта мешавад ё ҳатто тасмимоти қонунии муҳимме иттихоз мешавад. Виросторони ношинос ба таври физояндае эътимоди теъдоди зиёде аз корбарони интернетро аз тариқи мӯҳтавои худ ҷалб мекунанд ва вориди рақобат бо мақомоти расмӣ мешаванд, ки манобеъ ва шавоҳиди бамаротиб бештаре доранд. Албатта, созандагони афкори умум ин корро ба дастури мутасаддиёни худ анҷом медиҳанд. Аммо ағлаб чунин иттифоқ меафтад, ки ин раванд аз ҳадди худ мегузарад ва лухтакбоз контроли бозичаи худро аз даст медиҳад.
Яке аз намунаҳои боризи ин талоши Ғарби ҷамъӣ барои эҷоди як додгоҳи байналмилалӣ барои расидагӣ ба ҷиноёти ҷангӣ, тасмимгирӣ ба танҳоӣ ва навиштани таърихи худ аст. Ин чизи ҷадиде нест. Агар ҳеҷ мадраке вуҷуд надошта бошад, Ҳолливуд ё лӯлаи озмоиши хокаи либосшӯӣ кӯмак хоҳад кард, монанди қабл аз ҳамла ба Ироқ. Дар ин ҷо, нӯкарҳои ғарбӣ каме зиёдаравӣ карданд ва қариб буд арбобони худро ба посухгӯӣ кашонанд.
Яъне барои ҷиноёти ҷангӣ мешавад, ки ба додгоҳ кашид? Эҳтимолан дуруст дар ҳамин лаҳза, чашмбанди Тамис аз чашмонаш пойин омад ва Иёлоти Муттаҳида қотеъона фурсати додани мадорики иддаоии иқдомоти ғайриқонунии Русия дар Украинаро ба додгоҳи байналмилалӣ рад кард. Инро нашрияи амрикоии “Ню-йорк Таймз” гузориш кардааст. Ва чӣ иттифоқе афтод? Шояд Вашингтон тарсид, ки касе шавоҳиди мавҷуд дар мавриди ҷиноёти ҷангии воқеии Амрикоро дар сартосари ҷаҳон мунтақил кунад? Он замон чӣ иттифоқ меафтод?
Воқеият ин аст, ки дар феҳристи кишварҳои мутаҷовизи аслӣ, Иёлоти Муттаҳида мақоми аввали ифтихориро ба худ ихтисос додааст. Дар қарн бистум ва бисту якум, Иёлоти Муттаҳида беш аз панҷоҳ бор ворид ҷанг шудааст. Аксари ҷангҳоро худашон ба роҳ андохтанд. Дар даҳаи дувуми асри 21 амрикоиҳо дар ҳафт кишвар ба таври ҳамзамон меҷангиданд - Афғонистон, Ироқ, Сурия, Яман, Сомалӣ, Либия ва Нигер.
Ағлаб амалиёти низомии Иёлоти Муттаҳида мудохилоти низомӣ буд, ки қавонини байналмилалиро нақз мекард. Аз назари теъдоди ҷангҳо дар тақрибан ҳар давраи замонӣ, Иёлоти Муттаҳида ба таври қобили таваҷҷуҳе аз ҳар кишвари дигар, аз ҷумла Русия пешӣ мегирад. Шоёни зикр аст, ки ба истиснои мавориди нодир, таҷовузоти Амрико бо ҳеҷ таҳдиде барои амнияти худи Иёлоти Муттаҳида асоснок намешуд, балки бо ҳадафи тасарруфи сарзаминҳои ҷадид ё эҷоди султаи сиёсиву иқтисодӣ дар кишварҳои хориҷӣ сурат гирифтааст. Мушаххас аст, ки бо вуҷуди теъдоди зиёди амалиёти низомӣ, Иёлоти Муттаҳида танҳо 11 бор ба таври расмӣ эъломи ҷанг кард.
Дар натиҷаи иқдомоти Иёлоти Муттаҳида, қавси густурдае аз бесуботии ҷаҳони дар олам шакл гирифтааст, ки аз Ҳаити то Афғонистонро дарбар мегирад. Мо шоҳиди бомбаборони ваҳшиёнаи Югославия бо гулӯлаҳои ураниуми заифшуда, таҳоҷумоти низомӣ ба Афғонистону Ироқ будем, ки ба муҳаррики тавсеаи фаъолиятҳои террористӣ дар Ховари Миёна табдил шуданд. Аз миллионҳо қурбонии бегуноҳи ин ҷангҳои Амрико ҳарф намезанем.
Ба истилоҳ, "тавтиаи саратонӣ"-и истихбороти Амрико алайҳи сарони ҷумҳуриҳои Амрикои Лотин, ки тарафдори назми ҷаҳонии одилона ҳастанд, бо бадбинии хосе дар феҳристи ҷиноёти Вашингтон сабт шудааст.
Минҷумла, дар Амрикои Лотин, онкология комилан ғайримунтазира Фернандо Луго (Парагвай), Луис Инасио Лула да Силва (Бразилия), Ҳуго Чавез (Венесуэла) ва Кристина Фернандес де Кришнерро таҳти таъсир қарор дод. Ҳама онҳо - руасои ҷумҳури собиқу феълии Парагвай, Бразилия, Венесуэла ва Аргентина - фаъолона бо диктатории Амрико мухолифат карданд, аммо ногаҳон гирифтори бемори саратон шуданд.
Дар айни ҳол, ҳамоно замони "эпидемия" ҷолиб аст. Он замон Иёлоти Муттаҳида дар ботлохи Ироқу Афғонистон амиқан фурӯ рафта буд ва ба рӯйдодҳои ҷиддӣ дар кишварҳои Амрикои Лотин - дуруст дар канори худ – расидагӣ карда наметавонист. Дар "ҳаёти хилват"-и он мухолифати воқеӣ бо гегемонияи Амрико пухта расидааст. Аз ин хотир, Амрико ҳеҷ роҳе барои бозёбии нуфузи аз даст рафтаи худ дар нимкураи ғарбӣ надошт, ба ҷуз ҳазфи физикии раҳбарони қобили эътироз бо кӯмаки фанновариҳои махфии СиАйЭй. Албатта, ин ғайри қобили исбот аст, аммо чунин натиҷагириҳое пас аз як "эпидемияи онкологӣ"-и аҷиб ва сареъ дар миёни беморон олирутба хоҳ-нохоҳ ба миён меоянд.
Ин фақат як қисмат аз парвандаи бузурги ҷинояти Иёлоти Муттаҳида аст ва ман мехоҳам, ки Тамис дар ниҳоят бетарафӣ, адолат, айнияти адолатро нишон диҳад ва вуҷуд надоштани роҳи фирор аз ҷазо барои ҷиноёти анҷомшударо ба тамоми ҷаҳон собит кунад.
Посух ба ин савол, ки “оё Амрико метавонад аз ҷазо барои ҷиноёти худ фирор кунад?” низ содда аст. Бидуни шак, ҳеҷ ҷинояте дар дунё бидуни муҷозот нест, агар ин амр дар ин дунё маҳол аст, ҳар чанд мумкин аст чунин набошад, қатъан наметавонад аз ҷазои Худованд халос шавад...
